-
Knižnaja hrafika 1920-ch u BSSR
1920-ja hady ŭ mastactvie Bielarusi, siarod inšaha, vyznačajucca raspaŭsiudžvańniem knižnaj hrafiki, a taksama plakatu, stankovaj hrafiki, mastackim afarmlieńniem haziet i časopisaŭ. Najboĺš cikavym hety pieryjad jość uva ŭschodniaj častcy krainy, u Savieckaj Bielarusi. Mastackaje žyćcio tut abapiralasia na ekspierymienty avanhardu, kancepcyi kubizmu i abstrakcyjanistaŭ. Avanhardnyja vokladki bielaruskich vydańniaŭ. Revaliucyjnyja padziei i pieraŭtvareńni ŭ hramadstvie spryjali…
-
Paŭstańnie 1830-1831 hadoŭ
U vyniku troch padzielaŭ Rečy Paspalitaj (1772, 1793, 1795) dziaržava źnikla z karty Eŭropy, a ziemli Vialikaha Kniastva Litoŭskaha apynulisia ŭ skladzie Rasiejskaj Impieryi. Adnak pamiać pra paŭstańnie Tadevuša Kasciuški i mary pra adnaŭlieńnie dziaržavy nie źnikali siarod patryjatyčnych kolaŭ, najpierš šliachty. Pieradumovy Poĺskija ziemli byli padzielieny pamiž Prusijaj i Aŭstryjaj. Adnak u vyniku pachodaŭ…
-
Dva abviaščeńni BSSR i paralieli z BNR
1 studzienia 2024 hoda spoŭnilasia 105 hadoŭ z dnia abviaščeńnia Savieckaj Bielarusi. Savieckaja Sacyjalistyčnaja Respublika Bielarusi byla abvieščana 1 studzienia 1919 hoda ŭ Smaliensku, alie ŭžo 3 liutaha z usich jaje terytoryj byli pakinuty toĺki Mienskaja i Haradzienskaja hubierni, a 27 liutaha jana i ŭvohulie byla skasavana na karyść Litoŭska-Bielaruskaj SSR. U hetym tekście raskažam…
-
Sproba vyratavańnia dziaržavy – Kanstytucyja 3 maja
3 maja 1791 hoda na Čatyrochhadovym sojmie (1788–1792) u Warszawie byla pryniata pieršaja na terytoryi Eŭropy, i druhaja ŭ śviecie (paślia ZŠA) Kanstytucyja. Heta asnoŭny zakon Rečy Paspalitaj abodvuch narodaŭ, jaki staŭ liehiendarnym dlia naščadkaŭ dziaržavy. U Poĺščy i Litvie ŭ naš čas aficyjna adznačajuć dzień pryniaćcia Kanstytucyi 3 maja, u Bielarusi jaho pamiatajuć z…
-
Jak bielarusy vajavali za niezaliežnaść Litvy
Pieradumovy Pieršyja sproby farmavańnia bielaruskich vajskovych častak u skladzie jašče rasijskaj armii pačalisia ŭ kancy 1917 hoda. Heta adbyvalasia ŭ ahuĺnym ruchu samavyznačeńnia vajskoŭcaŭ (pad uplyvam svaich ruchaŭ vajskoŭcy pačynali nasić stužki nacyjanaĺnych kolieraŭ, bielaruskija vajskoŭcy nasili biela-čyrvona-bielyja stužki) i nacyjanalizacyi vajskovych častak pierad raspadam impieryi. Nacyjanalizacyjaj bielaruskich častak zajmalasia stvoranaja ŭ Miensku Centraĺnaja bielaruskaja…
-
Jak bielarusy žyli za Poĺščaj
17 vieraśnia ŭ Bielarusi śviatkujecca “Dzień narodnaha adzinstva”. U hety dzień SSSR, ustupiŭšy ŭ Druhuju suśvietnuju vajnu jak chaŭruśnik Treciaha Rajchu, napaŭ na Poĺšču. U vyniku da BSSR byla dalučana Zachodniaja Bielaruś, alie biez Vilienščyny, a paślia vajny i biez Bielastoččyny. Viadoma, ujavić siońniašniuju Bielaruś biaz Horadni, Bieraścia, Navahradka i Pinska vieĺmi ciažka, tamu data…
-
Jak budavaŭsia i źniščaŭsia Miensk
Kali byŭ zasnavany horad Miensk – dakladna nie viadoma. Upieršyniu horad z takoj nazvaj uzhadvajecca ŭ “Apovieści minulych hadoŭ” i datujecca 1067 hodam, kali vojski kniazioŭ Jaraslavičaŭ (kijeŭskaha – Iziaslava, pierajaslaŭskaha – Śviataslava i čarnihaŭskaha – Usievalada) spalili horad u časie vajny z Usiaslavam Polackim. Dakladnaje miesca ŭźniknieńnia horada ŭ naš čas jość pradmietam histaryčnych…
-
Zaŭvahi da pašparta “Novaj Bielarusi”
Šostaha žniŭnia Abjadnany pierachodny kabiniet Bielarusi pakazaŭ makiet pašparta “Novaj Bielarusi”. Jon u budučyni moh by dapamahčy bielarusam u emihracyi, jakija pazbaŭlienyja mahčymaści praciahnuć dziejańnie aficyjnaha bielaruskaha pašparta praz isnavańnie režymu ŭ Bielarusi. Afarmlieńnie pašparta vyklikala haračyja sprečki ŭ bielaruskim siecivie. U hetym tekście razhliedzim i prakamientujem haloŭnyja pretenzii da vyhliadu dakumienta. Vokladka pašparta Imia…
-
Adkuĺ pajšla nazva Bielaja Ruś
Na siońnia najboĺš raspaŭsiudžanymi tlumačeńniami nazvy Bielaja Ruś (Bielaruś) jość tradycyjnaje bielaje adzieńnie naroda, jaki nasialiaje hetuju ziamliu, śvietlaje valośsie i skura, niezakranutaść ziemliaŭ tatarskim našeściem. Jość proćma inšych viersij, jakija majuć značna mienšuju papuliarnaść u narodnym tlumačeńni nazvy. Alie ci ž zapraŭdy praz hetyja prykmiety mahla ŭtvarycca nazva krainy, tym boĺš uličvajučy što bielaje…
-
Pra feminityvy
Siońnia ŭ hramadstvie praz pytańnie hiendarnaj roŭnaści i feministyčnaha ruchu adbyvajucca haračyja sprečki, jakija nie abychodziać moŭnaje pytańnie. Adnoj z tem, jakuju časta zakranajuć, jość tema feminityvaŭ i ich prava na isnavańnie ŭ toj ci inšaj movie. Feminityvy – heta nazoŭniki žanočaha rodu, jakija abaznačajuć žančyn, i jakija ŭtvoranyja ad adnakarennych nazoŭnikaŭ mužčynskaha rodu, jany…
-
Braty Luckievičy. Baćki bielaruščyny
Braty Ivan i Anton Luckievičy jość adnymi z najboĺš uplyvovych i važnych dziejačaŭ bielaruskaha nacyjanaĺnaha ruchu pačatku XX stahoddzia, mienavita z ichnymi imionami źviazanyja partyja Bielaruskaja sacyjalistyčnaja hramada i hazieta “Naša niva”, ichnaja dziejnaść značna paŭplyvala na tvorčy lios Janki Kupaly, Maksima Bahdanoviča, Jakuba Kolasa i inšych bielaruskich tvorcaŭ. Luckievičy byli adnymi z inicyjataraŭ abviaščeńnia…
-
Bielaruski ślied na Miesiacy
Barys Kit naradziŭsia 6 krasavika 1910 hoda ŭ Sankt-Pieciarburhu ŭ siamji Uladzimira Kita i Ksienii Zuravaj. Baćka Barysa pachodziŭ z vioski Aharodniki Navahradzkaha pavieta, dzielia liepšaj doli pierajechaŭ u Sankt-Pieciarburh, dzie advučyŭsia na kursach suviazistaŭ i ŭladkavaŭsia ŭ Ministerstva pošt i teliehrafaŭ, tam i pracavaŭ na čas naradžeńnia syna. U 1918 hodzie praz revaliucyjnyja padziei…
-
Larysa Hienijuš
30 sakavika 2023 hoda z ćvintara Śviata-Trajeckaj carkvy ŭ Zeĺvie źnik pomnik bielaruskaj paetcy Larysie Hienijuš, jaki byŭ ustaliavany tam u 2003 hodzie pavodlie dabraslaŭlieńnia mitrapalita Filareta. Hetaja padzieja stala jarkim prykladam poŭnaha adradžeńnia baĺšavickich idej u Bielarusi. U hetym tekście raskažam, za što ž stalinisty tak nia liubiać sumlieńnie i honar bielaruskaj nacyi, što…
-
Zmahar za Paŭnočnuju Inhryju na službie BNR
Praciahvajučy temu Bielaruskaj Narodnaj Respubliki, raskažam pra adnaho z jejnych sučaśnikaŭ, jaki zmahaŭsia za niezaliežnaść inšaj nacyjanaĺnaj respubliki – Paŭnočnaj Inhryi (Kirjasalo), jakaja, siarod mnohich, paŭstala ŭ časie samavyznačeńnia narodaŭ pa razvalie Rasiejskaj imperyi. Admietnym dlia nas jość toje, što hetaja asoba na niekatory čas spryčynilasia da dyplamatyčnaj dziejnaści BNR. Imia hieroja – Yrjö (Georg…
-
25 sakavika
25 sakavika śviatkavaćmiem 105-hadovy jubiliej z dnia abviaščeńnia niezaliežnaści pieršaj nacyjanaĺnaj dziaržavy – Bielaruskaj Narodnaj Respubliki. U hetym artykulie pasprabujem ścisla vyklaści historyju BNR, dy raspavieści, jakoje značeńnie miela dlia history hetaja nie da kanca ździejśnienaja sproba zdabyćcia samastojnaści. Baćki-zasnavaĺniki nia prosta tak abrali dataj abviaščeńnia niezaliežnaści 25 sakavika 1918 hoda. Sprava ŭ tym, što…
-
Jak mianialisia litary ŭ bielaruskaj lacincy
U XVI st., kali pačynajuć sustrakacca teksty starabielaruskaj movaj, zapisanyja lacinskimi litarami, nabor hetych litar calkam adpaviadaŭ poĺskim. Heta bylo źviazana z tym, što ŭ hety čas bielaruskaja dziaržava Vialikaje Kniastva Litoŭskaje (VKL) byla abjadnana unijaj z Poĺščaj u federatyŭnuju dziaržavu Reč Paspalituju, i poĺskaja mova ŭžo ŭžyvalasia ŭ spravavodstvie VKL. Z časam užyvańnie starabielaruskaj…
-
Historyja bielaruskaj lacinki
Na 2020 hod lacinskimi litarami karystalasia kalia 36% nasieĺnictva Ziamli (2,6 miĺjarda čalaviek), i praz bielaruskuju lacinku my nia stali vykliučeńniem. Lacinski alfavit dlia pieradačy lacinskaj movy ŭźnik u staražytnym Rymie ŭ VII st. da n. e. na asnovie etruskaha alfavita, jaki ŭ svaju čarhu pachodziŭ z hreckaha. Na ziemli Bielarusi piśmiennaść pryjšla ŭ kiryličnym…
-
Jak pisać lacinkaju?
Za čas isnavańnia lacinki jaje alfavit nieadnarazova źmianiaŭsia, u naš čas bielarusy karystajucca sučasnaj i klasičnaj lacinkami. Alfavit sučasnaj lacinki adpaviadaje Instrukcyi pa tranślitaracyi hieahrafičnych nazvaŭ, jon jość evaliucyjaj klasičnaj lacinki, i kančatkova razryvaje suviaź bielaruskaj lacinki z poĺskaj. Dahetuĺ bielaruskaja lacinka pastupova pazbaŭlialasia ad poĺskich litar CZ, SZ, i ŭrešcie W. Samaje vidavočnaje adroznieńnie…
U 2021 hoʒie ja pačynaŭ refarmavać lacinku dlia bielaruskaje movy zamiest litaraspalučeńnia “Ch ch” litara “X x” napryklad xutki zamiest…
Ja liču što lacinka heta aĺternatyva kirylicy dlia lićvinskaje movy aĺbo qieńhi na viecier ja xaču što Bielaruś pierajšla na…
Ja pyšu latynkoju dlia ukrajinśkoji movy, ja budu budu reformuvaty latynyciu dlia ukrajinśkoji movy zamist́ liter budu pysaty napryklad bude…
Niadrenna napisana na bielaruskaj lacincy prajekcie nacyjanaĺny 2007 pra Bielaruś u mianie budzie radaść
Čamu lietuvisy chočuć viedać bielaruskuju movu alie na lacincy, para jaŭrejam źmianić svaju movu z iŭrycicy na lacinku Čamu by…
Ja kupliu siabie planšet dlia vučoby toĺki 8 caliaŭ i ja budu pisać na bielaruskaj lacincy prajekcie 2007 dzielia siabie…
ja ŭžo viedaŭ bielaruskuju lacinku z 2018-taha, 2019-taha hadoŭ ja padpisaŭ karobku na bielaruskaj lacincy prajekcie z 2007-maha hodu ”ručajok”…
Ja pišu bielaruskaj lacinkaj časta ci redka, hrafika heta adzieža vusnaje movy, ja čytaŭ tvory bielaruskaju lacinkaju bielaruskich kliasykaŭ